Στα μέσα του 16ου αιώνα, ακόμα εν μέσω ενός σκοτεινού ελληνικού Μεσαίωνα, στο μικρό χωριό Φόδελε της Κρήτης, λίγα χιλιόμετρα έξω από τον Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο, έρχεται στον κόσμο ο πιο σημαντικός καλλιτέχνης που γέννησε ποτέ η Ελλάδα. Η λαμπερή εκείνη στιγμή που η βυζαντινή τεχνοτροπία συνάντησε την μανιέρα της ισπανικής μανιέρας και τα δύο τους πλέον μαζί, ενώθηκαν με την πρωτοπορία του πρώιμου ευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού. Ο Πικάσο τον αποκάλούσε «ο πατέρας μου», ενώ ο μεγάλος ισπανός Βελάσκεθ δήλωνε ότι σε αυτόν βρήκε την «έμπνευση» του.
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, για τους Ισπανούς που αδυνατούσαν να προφέρουν σωστά το όνομα του απλά El Greco, ήταν γιος μιας ευκατάστατης αστικής οικογένειας, καθώς ο πατέρας του ήταν φοροσυλλέκτης για λογαριασμό της Δημοκρατίας της Βενετίας που εκείνη την εποχή είχε στην κατοχή της ολόκληρο το νησί της Κρήτης.
Όταν η Ρώμη του γύρισε την πλάτη
Η κυριαρχία των Ιταλών στο νησί έφερε στην απομακρυσμένη ελληνική επαρχία την κουλτούρα και το πνεύμα της ευρωπαϊκής τέχνης και των γραμμάτων, τα οποία ανακατεμένα με την κρητική παράδοση γέννησαν ένα τοπικό, πανέμορφο κράμα. Ο εκλεπτυσμένος κόσμος των εικαστικών τεχνών γρήγορα κέρδισε και τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο που παράλληλα με τις κλασικές του σπουδές, ταξίδεψε τη Βενετία για να μελετήσει την τεχνοτροπία της βυζαντινής ζωγραφικής και συνάντησε τον μεγάλο καλλιτέχνη της ιταλικής Αναγέννησης, Τιτσιάνο. Κοντά του εξοικειώθηκε με το παιχνίδι των πλούσιων χρωμάτων και τη δυναμική των φωτοσκιάσεων πάνω στον καμβά και λίγα χρόνια αργότερα ασπάστηκε τον Καθολικισμό, γνωρίζοντας πως αυτός ήταν μάλλον ο μόνος τρόπος για να μπορέσει να εργαστεί στην γειτονική χώρα ανενόχλητος από την Ιερά Εξέταση. Ήταν σε αυτή τη φάση της ζωής του που παίρνει την απόφαση να αφήσει τη Βενετία για τον ακόμα πιο πλούσιο καλλιτεχνικά κόσμο της Ρώμης όμως εκεί ο έντονος χαρακτήρας του και η ισχυρή προσωπικότητα του θα του δημιουργήσουν σύντομα προβλήματα. Ο Δομήνικος εκφράζεται με αρνητικά λόγια για την θρυλική Κάπελα Σιξτίνα του Μιχαήλ Άγγελου και παραγκωνισμένος πλέον από τον καλλιτεχνικό κόσμο της εποχής (με τον οποίο ήρθε κοντά στα επτά χρόνια διαμονής του) αναγκάζεται να αφήσει την Αιώνια Πόλη.
Από την Ιταλία στην Ισπανία
Το 1577 ο Θεοτοκόπουλος έφτασε στην Ισπανία, μέσα σε ένα αρκετά σημαντικό κύμα καλλιτεχνών που τότε αποφάσισαν να μετακινηθούν στην χώρα της Ιβηρικής χερσονήσου αναζητώντας νέα ερεθίσματα, και αρχικά εγκαταστάθηκε στην Μαδρίτη όπου βρήκε δουλειά σαν διακοσμητής του βασιλικού Μοναστηριού Εσκοριάλ, που ήταν η κατοικία του Βασιλιά Φιλίππου Β’ της Ισπανίας. Ο τρόπος ζωγραφικής βέβαια δεν ενθουσίασε και τόσο τον τον Φίλιππο Β’. Απογοητευμένος ο El Greco αποφασίζει έναν χρόνο αργότερα να φύγει για το Τολέδο, όπου η καλλιτεχνική του δημιουργία έμελλε να αγγίξει το απώγειο της.
Ερχόμενος όλο και πιο κοντά στα θρησκευτικά μοτίβα που χαρακτήρισαν το σύνολο του έργου του, ο Θεοτοκόπουλος στα 37 χρόνια που έζησε στην μικρή ισπανική πόλη κατάφερε να συνδυάσει με τρόπο μοναδικό όλη τη γνώση που είχε συλλέξει για τη βυζαντινή ζωγραφική, παντρεύοντας την με τον ισπανικό μανιερισμό. Εκεί δέχτηκε αμέτρητες παραγγελίες από ντόπιους μοναχούς για να φιλοτεχνήσει με έργα του διάφορες εκκλησίες και ιδρύματα της πόλη. Ανάμεσα τους τα εμβληματικά έργα του «Ανάληψη της Θεοτόκου», «Η Αγία Τριάδα» και«Η Ανάσταση του Σωτήρος».
«Ο ζωγράφος είναι ελεύθερο επάγγελμα»
Το 1606 ύψωσε ανάστημα απέναντι στην βασιλική αυλή της Ισπανίας και έγινε ο πρώτος καλλιτέχνης που κέρδισε το δικαίωμα για να εξαιρεθεί από το σύστημα φορολογίας. Προτάσσοτας το επιχείρημα ότι «ο ζωγράφος είναι ελεύθερο επάγγελμα», ο Εl Grecο γνώριζε πολύ καλά την σπουδαιότητα και τη μοναδικότητα του έργου του. Πολύ συχνά αυτό τον οδήγησε σε σοβαρές διαφωνίες με πελάτες, οι οποίοι του είχαν παραγγείλει να φιλοτεχνήσει ένα συγκεκριμένο έργο, καθώς μετά την ολοκλήρωση του πίνακα τους ζητούσε μεγαλύτερο χρηματικό ποσό απ' ότι είχε αρχικά συμφωνηθεί.
Ο Θεοτοκόπουλος έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις 7 Απριλίου του 1614 σε ηλικία 73 ετών. Παρόλο που η επιθυμία του ήταν η σωρός του να γυρίσει στην γενέτειρα του, τάφηκε στην εκκλησία Σάντο Ντομίνγκο ντε Αντίκγουο στο Τολέδο, στον οικογενειακό τάφο όπου είχε ζωγραφίσει το έργο «Προσκύνηση των Μάγων».
Κεντική φωτογραφία: Ο πίνακας του 1590 "Μύθος ή Αλληγορία, το Αγόρι που ανάβει κερί, ένας πίθηκος κι ένας ανόητος"
